Overlast eikenprocessierups en de aansprakelijkheid van gemeentes

Eikenprocessierupsen zijn inmiddels al weer onderweg om dit zomerseizoen weer overlast te geven. Gemeentes kunnen gedwongen worden ‘“eventueel met tussenkomst van de rechter-   voorzorgmaatregelen tegen de rupsenoverlast te nemen. Indien ze die achterwege laten, kan een gemeente zelfs verplicht worden tot schadevergoeding.

RIVM-rapporten

Met verschillende publicaties heeft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) de aandacht gevestigd op de gezondheidsklachten die de eikenprocessierups teweeg kan brengen. In het RIVM-rapport ‘GGD-richtlijn medische milieukunde, De eikenprocessierups en gezondheid’ uit 2008 is een paragraaf gewijd aan de aansprakelijkheid voor schade en overlast. Deze eindigt met de alinea:

De gemeente of provincie heeft een zorgplicht, maar kan niet zonder meer verplicht worden handelend op te treden. Wel kan van de gemeente in het kader van de zorgplicht gevraagd worden er zorg voor te dragen dat de burger adequaat wordt voorgelicht wanneer er sprake is van een voorzienbare situatie, en dat preventieve maatregelen worden genomen daar waar een situatie in de openbare ruimte tot voorzienbare problemen leidt. Welke maatregelen dat zijn kan de gemeente zelf beslissen. De GGD kan de gemeente hierin adviseren.

Deze passage wekt de indruk dat van een overheid niet afgedwongen kan worden om op te treden tegen processierupsen. Tijden veranderen en het RIVM is niet ‘de rijdende rechter’, die tegenwoordig regelmatig juridisch uitkomst biedt.

 Rechtbank Roermond, de zorgplicht van de gemeente

 Op 2 juli 2019 werd een vonnis gepubliceerd van de Rechtbank Roermond van 14 mei 2008. Dit had betrekking op de overlast van de eikenprocessierups. De rechtbank stelde allereerst voorop dat de gemeente als eigenaar en beheerder van de eikenbomen een zorgplicht heeft om de overlast van de eikenprocessierups te voorkomen dan wel te beperken. Deze zorgplicht bevat het treffen van voorzorgmaatregelen ten aanzien van de gevaren welke zich kunnen voordoen, ook al is de gemeente op zichzelf voor het ontstaan van het gevaar niet verantwoordelijk. Welke voorzorgsmaatregelen genomen moeten worden, is echter in beginsel ter beoordeling van de gemeente zelf. De keuze voor de desbetreffende voorzorgsmaatregelen moet zorgvuldig geschieden. Naar het oordeel van de rechtbank stond daarbij voorop dat bij verhoogd gevaar gestreefd moet worden naar afdoende preventieve maatregelen ter voorkoming van het gevaar. Indien dat niet mogelijk of te bezwaarlijk is, dient op voldoende effectieve wijze voor het gevaar te worden gewaarschuwd. Daarbij is van doorslaggevende betekenis of te verwachten valt dat de waarschuwing zal leiden tot een handelen of nalaten waardoor het gevaar wordt vermeden. Volgens het vonnis van de rechtbank had de gemeente in die situatie voldaan aan deze zorgplicht. In geval daaraan niet voldaan zou zijn, was dus de gemeente aansprakelijk en wellicht schadeplichtig.

Gemeente en burenoverlast

Uit de jurisprudentie blijkt dat gemeentes kunnen worden aangesproken om als buur zorgvuldig te handelen. In artikel 5.37 Burgerlijk Wetboek staat dat de eigenaar van een erf niet in een mate of op een wijze die volgens artikel 162 van Boek 6 onrechtmatig is, aan eigenaars van andere erven hinder mag toebrengen zoals door het verspreiden van rumoer, trillingen, stank, rook of gassen, door het onthouden van licht of lucht of door het ontnemen van steun. De overlast van de processierups kan in dat kader ook als onrechtmatig worden aangemerkt. Het rapport van de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) uit november 2011 ‘Juridisch kader in relatie tot Eikenprocessierups ‘“ problematiek’ is daar duidelijk over. Als dus processierupsen overlast veroorzaken en een gemeente daartegen niks onderneemt, kan bij de rechter die gemeente tot het nemen van maatregelen of schadevergoeding gedwongen worden. Het beheren van een terrein brengt nu eenmaal een zorgplicht mee en daar is de (rijdende) rechter het mee eens!

Bekijk alle artikelen van Huisvennen Advies B.V.