Fiscale voorziening vanwege aansprakelijkheid advocaat
Vormen van een voorziening
Al vele malen is in de fiscale literatuur en belastingrechtspraak het vormen van een voorziening aan de orde gekomen. Daaruit blijkt dat een voorziening onder voorwaarden mag worden gevormd ter dekking van kosten die hun oorsprong vinden in feiten en omstandigheden van voor de balansdatum. Ten aanzien van de kosten waarvoor zo’n voorziening wordt gevormd, geldt als bijkomende eis dat die ook aan die periode toegerekend moeten kunnen worden. Daarbij moet het ook redelijk zeker zijn dat die kosten betaald moeten gaan worden. De drijfveer om een voorziening te vormen, is meestal een financieel voordeel. Dit voordeel bestaat uit twee componenten. Deze zijn een tariefsvoordeel en een rentevoordeel. Door de vorming van een voorziening daalt de belastbare winst. Als die daling optreedt in een jaar waarin over de winst een hoger belastingtarief moet worden toegepast dan in het jaar waarin de kosten daadwerkelijk betaald moeten worden, treedt een tariefvoordeel op. Daarnaast treedt er een rentevoordeel op. Door het vormen van een voorziening wordt er op een eerder moment belastinggeld bespaard. Over dat bespaarde geld heeft men het rentevoordeel. Die belasting zou ook bespaard worden indien ervoor gekozen zou worden geen voorziening te vormen, maar dan op een later moment. Echter bij de huidige rentestand is het rentevoordeel uiteraard beperkt.
Het financiële risico van de advocaat
Op 7 april 2020 heeft het Gerechtshof Amsterdam uitspraak gedaan in een hoger beroep waarbij de voorziening beoordeeld werd die een advocatenpraktijk had gevormd. De voorziening was gevormd vanwege het niet-tijdig stuiten van de verjaringstermijn van een vordering tot vergoeding van schade. In de jaarrekening was een voorziening voor schadevergoeding opgenomen. Bij de beoordeling van de gestelde voorziening had volgens het Hof als uitgangspunt te gelden dat bij de bepaling van de winst voor een zeker jaar ter zake van toekomstige uitgaven een passiefpost kon worden gevormd. Daarvoor dient getoetst te worden aan de criteria zoals die hiervoor zijn opgesomd. Deze volgen uit een arrest van de Hoge Raad (HR 26 augustus 1998, 33417, ECLI:NL:HR:1998:AA2555, BNB 1998/409). De toets van het Hof aan deze eisen leidde uiteindelijk tot de conclusie dat de door advocatenprakrijk gestelde voorziening op haar bedrijfsuitoefening betrekking had. Volgens het Hof lagen aan de voorziening toekomstige uitgaven ten grondslag die concreet hun oorsprong vonden in feiten of omstandigheden die zich in de periode voorafgaand aan de balansdatum hadden voorgedaan en ook overigens aan die periode konden worden toegerekend. De inspecteur bracht hiertegen nog in stelling dat de standaardvoorwaarden van advocatenpraktijk de gestelde aansprakelijkstelling casu quo de schade uitsloten. Deze stelling werd ter zitting gemotiveerd en succesvol betwist. De algemene voorwaarden waren namelijk niet van toepassing op de onderhavige rechtsverhouding, want die golden toen nog niet. Toch sneed de inspecteur hiermee wel een belangrijk punt aan.
Alleen een voorziening als de kosten echt kunnen drukken
In de onderhavige procedure bij het Hof is uitgebreid onderzocht of de veronderstelde schade wel op de advocatenpraktijk kon drukken. Indien immers kosten niet door de ondernemer betaald behoeven te worden, kan er evenmin een voorziening voor gevormd worden. Dit kan bijvoorbeeld voortkomen uit een inperking van de aansprakelijkheid door algemene voorwaarden of de dekking die een aansprakelijkheidsverzekering daarvoor biedt. Vaak gaan dergelijke verzekeringen uit van een eigen risico. Wellicht kan in voorkomend geval een voorziening voor wat betreft dat eigen risico de financiële pijn iets verzachten.
