De combi van de geruisloze doorschuiving en de meerwaardeclausule
Geruisloze doorschuiving
In de Wet op de inkomstenbelasting 2001 is een faciliteit opgenomen die bekend is als de doorschuifregeling. Deze regeling geldt voor natuurlijke personen en niet voor bv’s of andere rechtspersonen. Doorschuiving leidt ertoe dat, als aan de voorwaarden wordt voldaan, de overdragende ondernemer vanwege de overdracht van een onderneming geen inkomstenbelasting hoeft te betalen. Om van de doorschuifregeling gebruik te kunnen maken dienen de overdragende en de voortzettende ondernemer daarom wel te verzoeken. Het uitgangspunt daarbij is dat de zelfstandige onderneming niet is gestaakt. Deze wordt ongewijzigd voortgezet met dezelfde boekwaardes. De voortzettende ondernemer komt zodoende fiscaal volledig in plaats van de overdragende ondernemer voor wat betreft de onderneming. De voortzetter moet tenminste in de drie jaar direct voorafgaande aan het moment van overdracht als medevennoot of maat uit die onderneming winst genoten hebben. Een werknemer, die gedurende die jaren in die onderneming werkzaam is geweest, kan de doorschuifregeling ook toepassen.
De voortzettende ondernemer treedt dus ten aanzien van de inkomstenbelasting voor wat betreft de onderneming volledig in de voetsporen van de overdragende ondernemer. Dat heeft meerdere financiële gevolgen. Omdat hij dezelfde boekwaardes moet blijven toepassen, mist hij daardoor eventuele extra afschrijvingen. De werkelijke waarde van de overgenomen bedrijfsmiddelen is immers vaak hoger. Ook eventueel aanwezige goodwill waarop zou kunnen worden afgeschreven, kan door de voortzetter niet worden opgevoerd. Bij een verkoop van de overgenomen bedrijfsmiddelen voor een prijs boven de (oude) boekwaarde is hij daarover de inkomstenbelasting verschuldigd. Vanwege deze fiscale effecten, wordt veelal een deel van deze belastingclaim verrekend. Deze verrekening leidt dan tot een verlaging van de overnamesom.
De doorschuifregeling wordt met name in de familiesfeer toegepast. Bij toetreding van de echtgenoot tot een maatschap, overdracht aan een of meerdere kind(eren) als voortzetters van het bedrijf maar ook in geval van echtscheiding van samenwerkende echtgenoten of partners. De toepassing gaat vaak samen met een lagere overdrachtsprijs. Om die reden wordt daarbij met enige regelmaat een meerwaardeclausule bij de overname bedongen.
Meerwaardeclausule
Een meerwaardeclausule in een overname-overeenkomst is een opschortende voorwaarde. Deze houdt gewoonlijk in dat als met de overgedragen zaak een meerwaarde te gelde wordt gemaakt vanwege een overdracht binnen een bepaalde termijn na de verkrijging, zoals bijvoorbeeld een gehele of gedeeltelijke verkoop, de overdrager (een deel van) die meerwaarde krijgt. Een meerwaardeclausule geldt eigenlijk altijd voor een duidelijk bepaald aantal jaren, betreft deze meestal een (gedurende de jaren aflopend) percentage van de gerealiseerde meerwaarde en vormt een al dan niet gespecificeerde (boek-)waarde van de overgedragen zaak het uitgangspunt. Meestal wordt met een meerwaardeclausule onderstreept dat de overdracht is bedoeld om niet op korte termijn te verkopen om een voordeel te pakken. De overgedragen zaak moet juist worden behouden. Als het om de overdracht van een onderneming of onroerend goed gaat, is het doel dat daarmee de bedrijfsactiviteiten worden voortgezet. Bij een verkoop binnen de overeengekomen termijn waarbij een meerwaarde (winst) wordt gerealiseerd, dwingt de meerwaardeclausule de verkrijger er dus toe om aan de overdrager of door deze aangewezen anderen (een deel van) deze meerwaarde te betalen.
Belastingheffing bij de combi doorschuifregeling en meerwaardeclausule
Indien bij de overdracht van ondernemingsvermogen naast de doorschuifregeling een meerwaardeclausule wordt toegepast, kan dit voor de daarbij betrokken partijen een onverwacht gevolg hebben. Dat treedt op indien bij de overdracht binnen de termijn waarvoor de meerwaardeclausule geldt, een meerwaarde wordt gerealiseerd die gedeeld moet worden. De voortzettende ondernemer dient dat deel aan de overdragende ondernemer te betalen. Omdat echter de voortzettende ondernemer voor de inkomstenbelasting volledig in de plaats in getreden van de overdragende ondernemer, is hij de inkomstenbelasting verschuldigd over de volledige winst die bij de overdracht is gerealiseerd. De inkomstenbelasting die dus betaald moet worden over de meerwinst die moet worden gedeeld, komt dus in beginsel voor rekening en risico van de voortzettende ondernemer. In heel veel meerwaardeclausules is deze fiscale behandeling van de te verdelen meerwaarde niet meegenomen. In dergelijke gevallen moet bij een vroegtijdige verkoop de voortzetter dus niet alleen de verkoopwinst delen maar dient deze ook over de volledige verkoopwinst (inclusief die te delen meerwaarde) de volledige inkomstenbelasting te betalen. Wellicht is dit een ‘puntje’ om rekening mee te houden als men gebruik wil maken van een dergelijke clausule.
