Bron van inkomen na gedeeltelijke onteigening?
Onteigening
Onder andere met het oog op het terugdringen van de stikstofuitstoot werd erop gespeculeerd dat er in de miljoenennota 2022 geld zou worden vrijgemaakt voor de uitkoop van boeren. In berichten voorafgaande aan Prinsjesdag werd gesteld dat er honderden boerenbedrijven zouden worden onteigend. De huidige coalitiepartijen zijn met deze grootschalige onteigeningsplannen niet naar buiten gekomen. De oplossing van de stikstofuitstoot is vooruit geschoven naar een nieuw kabinet ondanks dat deze problematiek buitengewoon dringend is. Zo zijn er meer maatschappelijke belangen die uiteindelijk kunnen leiden tot een gehele of gedeeltelijke onteigening. Meestal zal het niet tot een echte onteigeningsprocedure komen. Vaak wordt met onderhandelen door de overheid geprobeerd tot een voor beide partijen passende uitkoop te komen. Zo’n uitkoop is in het vakjargon een minnelijke onteigening.
Bron van inkomen
Bij een onteigening spelen er een heleboel financiële aandachtspunten. Meestal ligt de nadruk op de vraag wat er uiteindelijk wordt betaald voor hetgeen onteigend wordt. In geval van een gedeeltelijke onteigening bij een onderneming is de tweede vraag van wat er overblijft vanuit fiscaal oogpunt wellicht net zo belangrijk. Immers gedurende het bestaan van een onderneming moet er regelmatig worden bepaald of deze nog wel voldoet aan de fiscale eisen die aan een onderneming worden gesteld. In geval van een structurele verkleining daarvan als gevolg van een gedeeltelijke onteigening kan de toets aan die eisen wel eens doorslaggevend zijn.
Een onderneming dient te voldoen als een organisatie van kapitaal en arbeid waarmee wordt deelgenomen aan het economisch verkeer om een voordeel te behalen dat objectief bezien in redelijkheid te verwachten is. Bij de toets aan deze criteria wordt met name door de Belastingdienst nog al eens teruggekeken naar de resultaten van eerdere jaren. Indien daaruit blijkt dat een onderneming structureel verlieslatend is, kan dit leiden tot een gedwongen (fiscale) staking. Dit bleek bijvoorbeeld uit de recente uitspraak van de Rechtbank Zeeland-West Brabant die op 6 augustus 2021 werd gepubliceerd. Een reeks van verliesjaren waren reden om een staking aan te nemen.
Juist na een gedeeltelijke onteigening kan een dergelijke gedwongen staking vervolgens na enkele jaren hele nare fiscale gevolgen hebben. Als bijvoorbeeld een deel van de onteigeningsvergoeding door middel van een verruimde herinvesteringsreserve eerder buiten de belastingheffing is gehouden, dient deze bij de gedwongen staking bij de stakingswinst te worden meegenomen. Vandaar dat het raadzaam is om bij een (gedeeltelijke) onteigening van ondernemingsvermogen al te prognosticeren wat het bedrijfsresultaat in de toekomst wordt.
Nieuw feit
In de hiervoor gemelde procedure bij de Rechtbank Zeeland-West Brabant ging het er nog om of de Belastingdienst aan de hand van een boekenonderzoek in 2017 kon stellen dat in 2013 sprake was van een staking. De belastingplichtige had immers alle jaren netjes door middel van zijn aangiftes inkomstenbelasting de negatieve resultaten van de ingekrompen onderneming onder de aandacht van de Belastingdienst gebracht. De Belastingdienst was dus eerder bekend met de verliezen.
De inspecteur had in de procedure gesteld dat er geen sprake meer kon zijn van een objectieve voordeelsverwachting waardoor geen sprake is van een bron van inkomen met de activiteiten die belanghebbende ontplooit. Volgens de rechtbank had de inspecteur aannemelijk gemaakt dat sprake is van geleden verliezen over meerdere jaren na de verkoop van een deel van het perceel van belanghebbende waardoor het perceel te klein zou zijn (geworden) om met de door hem ontplooide activiteiten structureel winst te behalen.
