Afwaardering van (landbouw-)grond in Natura 2000-gebieden wellicht mogelijk
Afwaardering bedrijfsmiddelen
Ten aanzien van bedrijfsmiddelen is in beginsel het uitgangspunt dat door slijtage als gevolg van gebruik en/of veroudering de waarde daarvan afneemt. Om die reden wordt er afgeschreven op de waarde waarvoor een bedrijfsmiddel in de boekhouding is opgenomen. Dat is de zogenaamde boekwaarde. Die bestaat veelal uit de aanschafwaarde en bijbehorende aanschafkosten. Volgens de fiscale regels mag een afschrijving nooit meer dan 20% zijn van deze aanschafkosten; zelfs als de technische levensduur korter is dan vijf jaar. Ten aanzien van investeringen in grond wordt in beginsel geen afschrijving toegelaten. Deze benadering is gebaseerd op het uitgangspunt dat grond niet kan slijten en niet teniet gaat.
Lagere bedrijfswaarde grond
Op de hoofdregel dat op grond niet mag worden afgeschreven, zijn een paar uitzonderingen. Afschrijving ineens op de aanschafwaarde van grond is namelijk wél toegestaan indien de zogenaamde bedrijfswaarde daarvan structureel lager is en blijft dan de boekwaarde. Dit spreekt uit het arrest van de Hoge Raad van 17 april 1991(ECLI:NL:HR:1991:ZC4553) waarin werd gesteld:
De onderhandse verkoopwaarde van een bestanddeel van het ondernemingsvermogen kan slechts als grondslag voor de afboeking van de vermindering van de bedrijfswaarde dienen, indien zij de uitdrukking vormt van een vermogensverlies dat niet wordt opgeroepen door tijdelijke of lokale invloeden op de marktwaarde, doch berust op de omstandigheid dat moet worden verwacht dat het goed de bijdrage aan de omzet en de productie van de onderneming, waarvoor het was bestemd, niet zal kunnen leveren, terwijl dat verlies ook bij verkoop van het goed ‘” hetzij afzonderlijk, hetzij in samenhang met andere bestanddelen van het ondernemingsvermogen ‘” niet zal kunnen worden goedgemaakt.’
Naar dit arrest werd recent door het Gerechtshof Den Haag verwezen in haar uitspraak van 29 juni 2021 (ECLI:NL:GHDHA:2021:1256) waarin de afwaardering van onroerende zaken naar bedrijfswaarde aan de orde was. Ook als eigenaar van grond dient men erop bedacht te zijn dat de bedrijfswaarde van grond lager kan zijn of worden dan de boekwaarde.
Grond in Natura 2000-gebieden
De boekwaarde van grond in Natura 2000-gebieden vraagt wellicht in de nabije toekomst en onder andere naar aanleiding van de gisteren(19-01-2022) gepubliceerde uitspraak van de Rechtbank Gelderland (ECLI:NL:RBGEL:2022:164) extra aandacht. De uitspraak heeft betrekking op de weigering van een vergunning op basis van de Wet natuurbescherming om een zonnepark te realiseren binnen een Natura 2000-gebied. Vanwege de aantasting van het leefgebied van de ter plaatse aanwezige populaties wespendieven en boomleeuwerikken, die beide onder het niveau van de doelpopulaties zijn, werd de vergunning volgens de rechtbank terecht geweigerd. Indien deze uitspraak stand houdt, wordt daarmee een streep gezet door de bedrijfswaarde van de onderhavige percelen als zonneparken. Voor het geval betreffende percelen recent voor die waarde met het oogmerk zonnepark zouden zijn aangekocht, lijkt een afboeking naar lagere bedrijfswaarde verdedigbaar. Deze afwaardering kan dan als verlies fiscaal worden verantwoord.
Een vergelijkbare situatie doet zich voor als met gebruikmaking van de SKNL-subsidie agrarische grond in Natura-2000 gebieden wordt omgezet naar natuurgrond. De Hoge Raad sprak zich hierover uit in haar arrest van 19 februari 2021 (ECLI:NL:HR:2021:237). Daarbij was de slotsom dat de fiscaal vrijgestelde SKNL-subsidie afgeboekt moest worden op de boekwaarde van de agrarische percelen vanwege de lagere bedrijfswaarde. Op deze vermindering was de landbouwvrijstelling niet van toepassing. Hetzelfde is aan de orde als bijvoorbeeld met een tegemoetkoming van het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) de bestemming van agrarische grond wordt omgezet naar natuur en ook het gebruik daarvan op basis van overeenkomst wordt aangepast. Daarmee daalt de bedrijfswaarde van de betreffende percelen structureel. Indien daarmee die bedrijfswaarde lager uitkomt dan de boekwaarde daarvan, mag een afboeking volgen.
Ontwikkelingen in de nabije toekomst
Gelet op het regeerakkoord en de taken waarvoor het nieuwe kabinet zich gesteld heeft, lijkt een verwachting gerechtvaardigd dat de bedrijfsmogelijkheden van gronden binnen Natura 2000-gebieden beperkt worden. Ook de invloed die lokale overheden krijgen na de inwerkingtreding van de Omgevingswet om onder andere klimaatdoelstellingen te behalen, zal hierbij een rol gaan spelen. Dat van een belangrijk deel van deze gronden de bedrijfswaarde structureel zal kunnen dalen, lijkt om deze redenen voorzienbaar. De daarop volgende fiscale behandeling wegens een afboeking naar lagere bedrijfswaarde verdient gelet op de rechtspraak vervolgens deskundige aandacht.
